Nghiên cứu xây dựng hướng dẫn “Thiết kế quy hoạch khu đào tạo, nghiên cứu”

Chủ nhiệm: ThS. KTS Lê Thị Thúy Hà

ThS. KTS. Mai Đức Thanh

 

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Sự cần thiết phải nghiên cứu 

2. Giải thích và thống nhất từ ngữ            

3. Mục tiêu nghiên cứu 

4. Đối tượng, phạm vi và giới hạn nghiên cứu     

5. Các phương pháp nghiên cứu               

6. Cấu trúc đề tài             

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN HIỆN TRẠNG CÔNG TÁC LẬP QUY HOẠCH XÂY DỰNG CÁC KHU ĐÀO TẠO, NGHIÊN CỨU HIỆN NAY TẠI VIỆT NAM   

1.1. Tổng quan thực trạng phát triển các khu đào tạo – nghiên cứu tại Việt Nam 

1.1.1. Tổng quan sự hình thành, quá trình phát triển các khu đào tạo – nghiên cứu tại Việt Nam 

1.2.2. Tổng quan các quy định về phân loại, tính chất, chức năng các khu DTNC tại Việt Nam của các ngành liên quan        

1.2. Đánh giá thực trạng về nội dung quy hoạch KDTNC theo các loại đồ án           

1.2.1. Thực trạng các nội dung khảo sát, thu thập và phân tích tài liệu, xác định phạm vi, nội dung đánh giá hiện trạng, xác định mục tiêu, dự báo phát triển              

1.2.2. Thực trạng quy định các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật   

1.2.3. Thực trạng nội dung định hướng phát triển không gian, quy hoạch sử dụng đất      

1.2.4. Thực trạng nội dung định hướng hạ tầng kỹ thuật, môi trường, hạ tầng xã hội         

1.3. Đánh giá thực trạng công tác QHXD, đầu tư xây dựng KĐTNC              

1.3.1. Thực trạng chung

1.3.2. Thực trạng công tác QHXD, đầu tư xây dựng Đại học Đà Nẵng          

1.3.2. Thực trạng công tác QHXD, đầu tư xây dựng ĐH Quốc gia HCM       

1.3.3. Thực trạng công tác QHXD, đầu tư xây dựng ĐH quốc gia Hà Nội    

1.4. Đánh giá thực trạng quản lý khu ĐTNC sau quy hoạch             

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN TRONG CÔNG TÁC LẬP QUY HOẠCH XÂY DỰNG KHU ĐÀO TẠO, NGHIÊN CỨU               

2.1. Các nghiên cứu lý thuyết về khu đào tạo nghiên cứu và thiết kế khu đào tạo nghiên cứu trên thế giới và ở Việt Nam

2.1.1. Nhu cầu hình thành khu đại học tập trung trên thế giới      

2.1.2. Các yếu tố thúc đẩy sự phát triển của mô hình đô thị đại học           

2.1.3. Lý thuyết cực tăng trưởng               

2.1.4. Lý thuyết mô hình đô thị đại học tập trung ở Việt Nam       

2.2. Cơ sở về pháp lý và văn bản pháp luật tại Việt Nam 

2.3. Các yếu tố tác động đến phân loại về quy mô và tính chất khu đào tạo, nghiên cứu  

2.3.1. Quy mô khu ĐTNC              

2.3.2. Tính chất khu ĐTNC            

2.4. Các kinh nghiệm thực tiễn về phát triển và quy hoạch khu ĐTNC trên thế giới             

2.4.1. Kinh nghiệm về phát triển và quản lý khu ĐTNC trên thế giới          

2.4.2. Kinh nghiệm về xây dựng Hướng dẫn và các quy định khác của các KDTNC trên thế giới      

2.5. Tổng hợp các nguyên tắc và yêu cầu về thiết kế quy hoạch xây dựng khu ĐTNC         

2.5.1. Nguyên tắc            

2.5.2. Yêu cầu   

CHƯƠNG 3. ĐỀ XUẤT NỘI DUNG HƯỚNG DẪN THIẾT KẾ QUY HOẠCH KHU ĐÀO TẠO, NGHIÊN CỨU         

3.1. Nguyên tắc, quan điểm, yêu cầu, quy định chung    

3.1.1. Nguyên tắc            

3.1.2. Quan điểm             

3.1.3. Yêu cầu   

3.1.4. Quy định chung   

3.2. Đề xuất phân loại khu đào tạo, nghiên cứu  

3.2.1. Phân loại theo quy mô      

3.2.2. Phân loại theo tính chất   

3.2.3. Phân loại theo hình thức  

3.2.4. Phân loại theo nguồn vốn               

3.3. Đề xuất hướng dẫn thiết kế nội dung quy hoạch      

3.3.1. Đề xuất Khảo sát, thu thập và phân tích tài liệu, đánh giá hiện trạng             

3.3.2. Đề xuất Phân khu chức năng          

3.3.3. Đề xuất Định hướng phát triển không gian, quy hoạch sử dụng đất, cảnh quan       

3.3.5. Định hướng hạ tầng kỹ thuật, môi trường, hạ tầng xã hội  

3.4. Đề xuất các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật               

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ             

KẾT LUẬN

KIẾN NGHỊ         

TÀI LIỆU THAM KHẢO

 

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Sự cần thiết phải nghiên cứu

Công tác đào tạo và nghiên cứu của Việt Nam được hiểu là giáo dục đại học đào tạo, nghiên cứu nhiều ngành (Luật Giáo dục đại học 2012) với mục tiêu là “Đào tạo nhân lực, nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài; nghiên cứu khoa học, công nghệ tạo ra tri thức, sản phẩm mới, phục vụ yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế”. Giáo dục đại học thể hiện tầm cao và chiều sâu của nền giáo dục, thể hiện tầm vóc, trí tuệ con người của một đất nước, thể hiện trình độ của đội ngũ trí thức, trình độ khoa học công nghệ và biểu hiện của sự sở hữu nhân tài đất nước đó.

Thời gian qua cùng với sự phát triển kinh tế xã hội, khoa học công nghệ của quốc gia và quốc tế, đào tạo đại học Việt Nam đã có những bước tiến dài cả về chất và lượng. Có thể nói rằng, đào tạo đại học Việt Nam đang trong thời kỳ chuyển đổi mạnh mẽ. Chuyển đổi từ mô hình, cách thức tổ chức quản trị, hình thức quản lý Nhà nước, chuyển đổi của hoạt động, phương pháp dạy và học, về cơ cấu ngành nghề để sử dụng nguồn lực,... So với 10 năm trước, số lượng sinh viên tăng xấp xỉ 40%. Hiện nay, Việt Nam có gần 2,1 triệu sinh viên đại học và 120.000 học viên sau đại học (Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2022). Tuy nhiên, trước yêu cầu của đất nước về nguồn nhân lực chất lượng cao, trước yêu cầu của phát triển khoa học và công nghệ kỹ thuật, tốc độ phát triển này vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu. Càng đi vào thời hiện đại, trách nhiệm, vai trò của các trường đại học càng lớn. Giáo dục là quốc sách, là đột phá chiến lược thì mũi nhọn của đột phá chiến lược đó là giáo dục đại học.

Bên cạnh việc nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu, các cách thức tổ chức quản trị đại học cũng phải thay đổi. Những vấn đề mới đặt ra với các trường đại học, đó là các trường phải đóng vai trò là động lực của vấn đề đổi mới, sáng tạo, vấn đề khởi nghiệp. Các mô hình đào tạo và nghiên cứu mới ra đời, đòi hỏi phải có những nghiên cứu tổ chức sao cho phù hợp.

Việc tổ chức thiết kế, quy hoạch phục vụ các hoạt động đào tạo nghiên cứu do đó cũng cần phải được nghiên cứu sâu sắc. Tuy nhiên, Luật Giáo dục đại học cũng chỉ có định nghĩa về “cơ sở giáo dục đại học”, “trường đại học” và “Đại học Quốc gia” mà không có khu nghiên cứu đào tạo hay đô thị đại học. Luật Công nghệ cao và Quy hoạch tổng thể phát triển khu công nghệ cao đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 đều chưa có định nghĩa về khu nghiên cứu đào tạo. Bộ Khoa học Công nghệ đã công bố TCVN 3981: 1985 Trường đại học: tiêu chuẩn thiết kế; và TCVN 9210:2012 Trường dạy nghề: Tiêu chuẩn thiết kế. Các tiêu chuẩn này dành cho một tổ hợp công trình đơn lẻ (một trường Đại học, dạy nghề) và cũng không nhiều nội dung về thiết kế quy hoạch.

Gần đây, trong Nghị quyết số 138 ngày 25/10/2022 của Thủ tướng Chính phủ về Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2045, khi nói về định hướng phát triển các ngành hạ tầng xã hội liên quan đến giáo dục đại học, đã có quy định “Phát triển một số khu đô thị đại học”. Quy định này phản ánh một xu thế phát triển trong mô hình tổ chức giáo dục đại học, nhưng khái niệm “đô thị đại học” cũng chưa được định nghĩa rõ ràng.

Về phía ngành xây dựng, theo điểm a khoản 1 Điều 28 của Luật số 35/2018/QH14 của Quốc hội: Luật sửa đổi, bổ sung một số Điều của 37 Luật có liên quan đến quy hoạch, khu chức năng bao gồm: khu kinh tế, khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao; khu du lịch; khu nghiên cứu, đào tạo; khu thể dục thể thao (7 loại hình tất cả). Nội dung quy hoạch các khu này là khác nhau do chức năng khác nhau, dẫn đến các phương pháp thực hiện, chỉ tiêu kiểm soát cho mỗi loại hình cũng khác nhau. Tức là, mặc dù được xếp chung vào cùng một «nhóm», tuy nhiên, rất khó có thể có được một hướng dẫn chung về phương pháp, nội dung và các chi tiêu kiểm soát trong quy hoạch xây dựng các khu này. Do vậy, cần phải lần lượt nghiên cứu riêng cho từng loại hình trên, với nhiệm vụ lần này là khu đào tạo, nghiên cứu (KĐTNC).

Hiện nay đã có các tiêu chuẩn xây dựng cho công trình và khối công trình trường đại học. Còn đối với quy hoạch, việc hướng dẫn phương pháp, nội dung và xây dựng các chỉ tiêu kiểm soát trong QHXD khu chức năng cũng đã có đề cập trong các văn bản luật pháp đã ban hành. Tuy nhiên Luật và Nghị định chỉ quy định những nội dung chính ngắn gọn cần phải có trong lập QHXD khu chức năng mà chưa có hướng dẫn chi tiết nào mang tính kỹ thuật cho nội dung, quy trình lập đồ án Quy hoạch xây dựng KĐTNC, cũng như các loại hình khác.

Tóm lại, trong tiến trình phát triển và hoàn thiện luật pháp, việc nghiên cứu hướng dẫn cho QHXD KĐTNC là cần thiết và cấp bách, trước hết để làm rõ các nội hàm, định nghĩa và các khái niệm liên quan, cùng các hướng dẫn về thiết kế quy hoạch. Đây cũng chính là sự cần thiết của nhiệm vụ nghiên cứu khoa học này, để nhằm hướng tới mục tiêu “Đào tạo nhân lực, nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài; nghiên cứu khoa học, công nghệ tạo ra tri thức, sản phẩm mới, phục vụ yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế”.

2. Giải thích và thống nhất từ ngữ

Trong các văn bản pháp lý các ngành hiện nay chưa có định nghĩa “khu đào tạo nghiên cứu”. Xuất phát của đề tài khoa học này là từ Luật sửa đổi, bổ sung một số Điều của 37 Luật có liên quan đến quy hoạch, khu chức năng bao gồm khu kinh tế, khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao; khu du lịch; khu nghiên cứu, đào tạo; khu thể dục thể thao, tuy nhiên không đưa ra định nghĩa về các khu này.

Đối chiếu sang văn bản của các ngành khác, thì 5 khu đều đã có định nghĩa: khu kinh tế và khu công nghiệp ở Nghị định số 82/2018/NĐ-CP; khu chế xuất ở Nghị định 35/2022/NĐ-CP; khu công nghệ cao ở Luật Công nghệ cao năm 2008; khu du lịch ở Luật Du lịch năm 2017. Chỉ có khu thể dục thể thao và khu đào tạo nghiên cứu là chưa tồn tại một định nghĩa nào chính thức.

Xét từ bản chất của hoạt động giáo dục, nghiên cứu; từ diễn biến thực tế và từ nội dung pháp lý liên quan, cần phải đưa ra một định nghĩa thống nhất cho loại hình khu chức năng này, trước hết là trong khuôn khổ đề tài.

Xem xét các văn bản Luật liên quan tại các ngành giáo dục đào tạo và khoa học công nghệ, chúng ta có:

Điều 19. Hoạt động khoa học và công nghệ

1. Hoạt động khoa học và công nghệ là một nhiệm vụ của cơ sở giáo dục.

2. Cơ sở giáo dục tự triển khai hoặc phối hợp với tổ chức khoa học và công nghệ, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ trong việc đào tạo, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

3. Nhà nước tạo điều kiện cho cơ sở giáo dục hoạt động khoa học và công nghệ, kết hợp đào tạo với nghiên cứu khoa học và sản xuất nhằm nâng cao chất lượng giáo dục; xây dựng cơ sở giáo dục thành trung tâm văn hóa, khoa học và công nghệ của địa phương hoặc của cả nước.

Tiểu mục 4. GIÁO DỤC ĐẠI HỌC

Điều 38. Các trình độ đào tạo giáo dục đại học

Giáo dục đại học đào tạo trình độ đại học, trình độ thạc sĩ, trình độ tiến sĩ.

Điều 39. Mục tiêu của giáo dục đại học

1. Đào tạo nhân lực trình độ cao, nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài; nghiên cứu khoa học và công nghệ tạo ra tri thức, sản phẩm mới, phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, hội nhập quốc tế.

(Luật Giáo dục 2019, số 43/2019/QH14)

Điều 4. Giải thích từ ngữ

8. Đại học là cơ sở giáo dục đại học bao gồm tổ hợp các trường cao đẳng, trường đại học, viện nghiên cứu khoa học thành viên thuộc các lĩnh vực chuyên môn khác nhau, tổ chức theo hai cấp, để đào tạo các trình độ của giáo dục đại học.

Điều 5. Mục tiêu của giáo dục đại học

1. Mục tiêu chung:

a) Đào tạo nhân lực, nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài; nghiên cứu khoa học, công nghệ tạo ra tri thức, sản phẩm mới, phục vụ yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế;

Điều 7. Cơ sở giáo dục đại học

1. Cơ sở giáo dục đại học trong hệ thống giáo dục quốc dân gồm:

a) Trường cao đẳng;

b) Trường đại học, học viện;

c) Đại học vùng, đại học quốc gia (sau đây gọi chung là đại học);

d) Viện nghiên cứu khoa học được phép đào tạo trình độ tiến sĩ.

(Luật Giáo dục Đại học, số 08/2012/QH13)

Điều 4. Giải thích từ ngữ

Cơ sở giáo dục đại học là cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, thực hiện chức năng đào tạo các trình độ của giáo dục đại học, hoạt động khoa học và công nghệ, phục vụ cộng đồng.

(Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học, số: 34/2018/QH14)

Điều 9. Hình thức và phân loại tổ chức khoa học và công nghệ

1. Hình thức của tổ chức khoa học và công nghệ được quy định như sau:

a) Tổ chức nghiên cứu khoa học, tổ chức nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ được tổ chức dưới hình thức viện hàn lâm, viện, trung tâm, phòng thí nghiệm, trạm nghiên cứu, trạm quan trắc, trạm thử nghiệm và hình thức khác do Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ quy định;

b) Cơ sở giáo dục đại học được tổ chức theo quy định của Luật Giáo dục đại học;

c) Tổ chức dịch vụ khoa học và công nghệ được tổ chức dưới hình thức trung tâm, văn phòng, phòng thử nghiệm và hình thức khác do Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ quy định.

(Luật Khoa học và công nghệ số 29/2013/QH13)

Như vậy, do khu đào tạo, nghiên cứu chưa có các định nghĩa chính thức trong các văn bản luật pháp, dựa trên thực tế và phân tích quy định văn bản, đề tài đưa ra cách hiểu khu đào tạo, nghiên cứu là “khu vực có ranh giới xác định, phát triển tập trung và liên kết các cơ sở hoạt động giáo dục đại học và các cơ sở nghiên cứu, bao gồm đào tạo và nghiên cứu đa ngành, đa lĩnh vực phục vụ phát triển kinh tế - xã hội - bảo vệ môi trường cho một đơn vị hành chính (lãnh thổ) có quy mô từ cấp tỉnh trở lên, đã được xác định trong quy hoạch tỉnh, quy hoạch vùng, quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học, quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục dạy nghề, quy hoạch tổng thể quốc gia”.

Cách hiểu này có thể có nội hàm có nhiều điểm trùng với khái niệm “đô thị đại học” ở quốc tế (Xem thêm Chương 2, mục 2.4).

3. Mục tiêu nghiên cứu

- Nghiên cứu tổng quan, đánh giá thực trạng công tác thiết kế quy hoạch xây dựng khu đào tạo, nghiên cứu tại Việt Nam và kinh nghiệm trên thế giới.

- Nghiên cứu các cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác thiết kế quy hoạch khu đào tạo, nghiên cứu.

- Nghiên cứu các nội dung thiết kế quy hoạch khu đào tạo, nghiên cứu.

- Xây dựng Dự thảo Hướng dẫn “Thiết kế quy hoạch khu đào tạo, nghiên cứu”.

4. Đối tượng, phạm vi và giới hạn nghiên cứu

- Các khu đào tạo, nghiên cứu trên lãnh thổ Việt Nam, chú trọng vào các khu phát triển tập trung nhiều cơ sở giáo dục đại học.

5. Các phương pháp nghiên cứu

Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:

- Phương pháp kế thừa: Nghiên cứu kế thừa kết quả của các đề tài, nhiệm vụ NCKH trong nước và thế giới, bao gồm tài liệu của cả những ngành khác liên quan. Phương pháp này được thực hiện trong tất cả các nội dung của đề tài.

- Phương pháp điều tra, khảo sát, phỏng vấn và đánh giá hiện trạng. Chủ yếu điều tra ở đây là khảo sát hồ sơ tài liệu các quy hoạch đã thực hiện và phỏng vấn chuyên gia để rút ra bức tranh hiện trạng của công tác lập quy hoạch khu đào tạo, nghiên cứu về phương pháp, nội dung và các chỉ tiêu kiểm soát.

- Phương pháp tổng hợp: trên cơ sở các thông tin, tài liệu, các nghiên cứu trong và ngoài nước thu thập được, tiến hành tổng hợp, phân tích, đánh giá và đưa ra nhận định hỗ trợ cho các nội dung nghiên cứu. Phương pháp này được thực hiện trong tất cả các nội dung của đề tài.

- Phương pháp dự báo: đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu dự báo về xu hướng phát triển các mô hình đào tạo, nghiên cứu tập trung ở Việt Nam nhằm đưa ra hướng dẫn thiết kế, quy hoạch phù hợp.

- Phương pháp chuyên gia: tổ chức lấy ý kiến chuyên gia trong các lĩnh vực, các ngành liên quan thông qua hình thức phỏng vấn trực tiếp, hội thảo khoa học và ý kiến phản biện cho đề tài. Các kết quả của chuyên gia sẽ được tổng hợp, phân tích, bổ sung và làm dẫn chứng, luận cứ trong các phần của đề tài.

6. Cấu trúc đề tài

Kết quả Đề tài gồm 2 sản phẩm chính: Báo cáo Tổng hợp và Dự thảo Hướng dẫn.

a) Báo cáo Tổng hợp bao gồm 3 phần: Phần Mở đầu, phần Nội dung, phần Kết luận và Kiến nghị. Phần Nội dung được trình bày theo ba chương:

-              Chương 1: Hiện trạng công tác lập quy hoạch xây dựng các khu đào tạo – nghiên cứu hiện nay tại Việt Nam

-              Chương 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn trong công tác lập quy hoạch xây dựng khu đào tạo – nghiên cứu

-              Chương 3: Đề xuất nội dung Hướng dẫn thiết kế quy hoạch khu đào tạo, nghiên cứu

b)            Dự thảo Hướng dẫn

 

Các nhiệm vụ KH&CN khác xem tại đây