Phong thủy trong xây dựng – góc nhìn từ truyền thống đến ứng dụng hiện đại

Phong thủy từ lâu đã trở thành một phần trong đời sống văn hóa của các dân tộc phương Đông, gắn liền với quan niệm về sự hài hòa giữa con người và môi trường. Thuật ngữ “phong” là gió, “thủy” là nước – hai yếu tố tự nhiên thiết yếu trong đời sống cư trú. Trải qua hàng nghìn năm, phong thủy được vận dụng trong việc chọn đất, dựng nhà, quy hoạch làng xóm hay thiết kế các công trình tín ngưỡng, phản ánh mong muốn kiến tạo không gian sống thuận lợi, bền vững và gắn kết với tự nhiên.

Trong kiến trúc truyền thống Việt Nam, có thể dễ dàng bắt gặp dấu ấn phong thủy qua nguyên tắc “tọa sơn hướng thủy”, lựa chọn vị trí đất cao ráo, gần nguồn nước, tránh nơi uế tạp hay dễ bị ngập úng. Các yếu tố này không chỉ mang tính tâm linh, mà xét dưới góc nhìn khoa học, còn phù hợp với nguyên tắc an toàn, vệ sinh môi trường và hiệu quả sử dụng đất. Tương tự, quan niệm về “khí” trong phong thủy có thể liên hệ với việc bố trí thông gió, chiếu sáng tự nhiên – vốn là những yêu cầu quan trọng trong thiết kế công trình hiện đại.

Ứng dụng phong thủy trong xây dựng và đời sống

Một điểm đáng chú ý là phong thủy không chỉ dừng lại ở phạm vi từng ngôi nhà hay công trình đơn lẻ, mà còn gắn bó mật thiết với lĩnh vực quy hoạch xây dựng. Nhiều nguyên tắc trong phong thủy, như “minh đường rộng rãi”, “thủy tụ minh đường” hay “long mạch – thủy khẩu”, nếu phân tích dưới lăng kính khoa học, lại gần gũi với các yêu cầu của quy hoạch hiện đại: dành không gian mặt nước, quảng trường, công viên cây xanh, tạo trục thoáng gió và cảnh quan cân bằng. Việc bố trí hạ tầng kỹ thuật, giao thông và các khu chức năng cũng có thể tìm thấy sự tương đồng với nguyên lý phân bổ hài hòa âm – dương, động – tĩnh trong phong thủy truyền thống.

Ngày nay, nhiều nhà nghiên cứu và chuyên gia đã tiếp cận phong thủy dưới góc nhìn khoa học – môi trường, nhấn mạnh những giá trị mang tính ứng dụng thực tiễn. Ông Lưu Văn Doãn, một chuyên gia phong thủy, có nhiều năm nghiên cứu về cảm xạ và năng lượng không gian, cho rằng: “Một công trình muốn mang lại sự thông thoáng, tài lộc cho gia chủ thì cần bắt đầu từ khâu chọn đất, tránh những vị trí bị ô nhiễm hoặc có nguồn gốc đất dữ. Đồng thời, vật liệu xây dựng cũng cần thân thiện, sạch sẽ để tạo ra dòng khí trong lành, nuôi dưỡng sinh khí cho công trình.”. Theo ông, một ngôi nhà hoặc công trình muốn có sự sạch sẽ, thu hút được tài lộc thì phải từ khâu lựa chọn về vị trí đất, nguồn gốc đất sạch sẽ mang lại vượng khí tốt. Tiếp theo là khâu chọn vật liệu cũng tránh các nơi ô nhiễm, vị trí khu đất cũng tránh  những nơi ô nhiễm tạp uế mới có thể sinh được luồng khí trong mát và tụ tài lộc cho gia chủ. Ở góc độ rộng hơn, những quan điểm này cũng có thể áp dụng cho quy hoạch đô thị – nơi lựa chọn quỹ đất, định hướng phát triển không gian và bố trí hạ tầng đóng vai trò quyết định đến chất lượng môi trường sống của cộng đồng.

Chuyên gia phong thuỷ Lưu Văn Doãn đã được vinh danh trong các chương trình uy tín

Trong thực tiễn xây dựng hiện nay, yếu tố phong thủy thường được xem xét ngay từ giai đoạn quy hoạch tổng thể, thiết kế kiến trúc cho đến bố trí nội thất và cảnh quan. Nhiều dự án đã kết hợp hài hòa giữa lý thuyết phong thủy truyền thống và nguyên lý kiến trúc hiện đại, như mở rộng không gian thoáng gió, tận dụng ánh sáng tự nhiên, thiết lập mảng xanh, mặt nước để cân bằng môi trường. Các giải pháp này vừa đáp ứng nhu cầu tinh thần, vừa góp phần nâng cao chất lượng sống và hướng tới phát triển bền vững.

Có thể thấy, phong thủy trong xây dựng không nên được nhìn nhận đơn thuần như yếu tố tín ngưỡng hay mê tín. Thay vào đó, cần coi đây là một hệ thống tri thức dân gian mang tính văn hóa, trong đó nhiều yếu tố trùng khớp với nguyên lý khoa học về quy hoạch, kiến trúc và môi trường. Việc tiếp cận phong thủy một cách đúng đắn, khách quan và khoa học sẽ góp phần kiến tạo những công trình và đô thị vừa hiện đại, vừa hài hòa với thiên nhiên, đồng thời gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc trong bối cảnh phát triển đô thị ngày nay.

Đặc biệt, khi Việt Nam đang đẩy mạnh xây dựng đô thị xanh và đô thị thông minh, sự kết hợp giữa giải pháp công nghệ với tri thức phong thủy truyền thống có thể mở ra nhiều hướng tiếp cận mới. Nếu phong thủy đề cao tính hài hòa và cân bằng, thì đô thị thông minh nhấn mạnh tính kết nối và tối ưu hóa. Khi hai xu hướng này được lồng ghép, chúng có thể bổ sung cho nhau: vừa đảm bảo công năng, an toàn, vừa giữ được sự gắn kết văn hóa – tinh thần trong không gian sống. Đây cũng là một hướng đi cần được quan tâm nghiên cứu, nhằm phát triển đô thị bền vững, phù hợp với định hướng chiến lược ngành xây dựng trong giai đoạn tới.