Châu Âu với mô hình thành phố thông minh mới

Người đi xe đạp với trạm sạc xe điện nhanh phía sau trên đường phố Prague (Cộng hòa Séc). Ảnh: Reuters

Các mỏ than bị bỏ hoang thường được coi là biểu tượng của tình trạng biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu Đại học Nottingham (Anh) đang lên kế hoạch biến mỏ than cũ bên dưới thị trấn Mansfield thành trang trại dựa trên mô hình nông nghiệp sâu dưới lòng đất. Lợi thế của các "trang trại ngầm" này là không bị ảnh hưởng bởi điều kiện thời tiết, không đòi hỏi trang thiết bị canh tác đắt tiền nhưng cho năng suất gấp10 lần trang trại trên mặt đất.

Mô hình nông nghiệp sâu dưới lòng đất là ví dụ cho khái niệm thành phố thông minh mới, đặt trọng tâm vào nhu cầu của người dân thay vì xây dựng các  tòa nhà, đường phố công nghệ cao hay công trình chỉ mang lại lợi ích cho người giàu. Theo Tiến sĩ James Ransom tại Đại học Luân Đôn (Anh), thành phố thông minh mới là sự hội tụ của nhiều ngành học với lực lượng chuyên môn từ lĩnh vực học thuật cho tới công nghệ. Nó không chỉ thu hút sự quan tâm của công chúng, sự tham gia của nhiều trường đại học mà còn được các công ty lớn và chính quyền thành phố ủng hộ. Nhiệm vụ của đội ngũ này là giải quyết các vấn đề hiện hữu để nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, chẳng hạn cải thiện nhà ở kém chất lượng, bảo vệ nguồn cung thực phẩm địa phương và khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo.

Tham dự các chương trình phỏng vấn ở nhiều thành phố châu Âu, Tiến sĩ Ransom nhận thấy sinh viên đại học cùng các chuyên gia nghiên cứu đã và đang đóng vai trò tích cực trong việc thúc đẩy mục tiêu thành phố thông minh mới: tập trung vào nhu cầu của người dân, tăng cường mối liên kết giữa cộng đồng và thể chế địa phương. Chẳng hạn sáng kiến City School, đây là diễn đàn hợp tác giữa Milan (Ý) với 6 sáu trường đại học địa phương để thảo luận các vấn đề mà thành phố phải đối mặt. Trong khi nhóm học giả thay phiên giới thiệu các chương trình nghiên cứu và hoạt động của họ, các quan chức thành phố sẽ kiểm tra ý tưởng về chính sách đô thị với những nhà chuyên môn.

Cùng hướng tới cộng đồng, chương trình Sharing Cities do Liên minh châu Âu (EU) bảo trợ và được dẫn dắt bởi hội đồng các thành phố Luân Đôn, Milan và Lisbon (Bồ Đào Nha) đã làm việc với cư dân để thiết kế và triển khai các công trình công cộng như cột đèn thông minh, quản lý năng lượng và nền tảng điện tử di động (bãi đậu xe thông minh, dịch vụ chia sẻ xe, trạm sạc nhanh...). Mục tiêu của chương trình là đảm bảo những thay đổi này cải thiện đời sống của ít nhất một nửa trong số 15.000 cư dân.

Tiến sĩ Ransom thừa nhận các dự án có thể gặp khó khăn, mất nhiều thời gian và không phải lúc nào cũng khả thi. Nhưng nếu thành công, mô hình như vậy sẽ mang lại lợi ích thực sự cho cộng đồng. Đơn cử như chương trình hợp tác giữa hội đồng thành phố Nottingham và Đại học Nottingham Trent nâng cấp các ngôi nhà vùng ngoại ô bằng lưới pin năng lượng Mặt trời và hệ thống sưởi hiện đại. Công trình này không chỉ giúp cải thiện vấn đề cách nhiệt, giảm hóa đơn tiền điện mà còn tăng cường bảo vệ sức khỏe người dân. Chương trình của Anh là một phần trong dự án đổi mới Remourban liên kết giữa các lĩnh vực với nhiều thành phố trên khắp châu Âu. Tại Đức, hội đồng thành phố Darmstadt đã làm việc với cư dân, trường đại học, bảo tàng và doanh nghiệp nhằm lên kế hoạch cho tương lai. Để các dự án thành phố thông minh được cư dân đón nhận, Darmstadt còn thành lập ủy ban cố vấn đạo đức và tập trung mạnh mẽ vào an ninh mạng, đảm bảo lợi ích công nghệ mới cân bằng với quyền riêng tư và bảo mật.

Theo Tiến sĩ Ransom, làn sóng thành phố thông minh mới không chỉ tập trung ở trung tâm mà còn lan tỏa đến những vùng ngoại ô, với các trường đại học từ Pháp đến Ireland đang đưa chuyên môn của họ vào cộng đồng địa phương. Trong đó, công nghệ được cho sẽ đóng vai trò quan trọng giải quyết các vấn đề đô thị. Nhưng thay vì phát triển những hạng mục mới hào nhoáng, thành phố thông minh của tương lai có thể được xác định bằng các dự án nâng cấp cơ sở hạ tầng hiện có và xây dựng quan hệ đối tác mới vì lợi ích của cư dân.