Hội thảo khoa học “Giải pháp phát triển khu công nghệ cao Hòa lạc đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”

Quang cảnh Hội thảo

Dự Hội thảo có các đồng chí: Phạm Đại Dương, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trương Ban Chính sách, chiến lược Trung ương; Lê Quân, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đạo tạo; đại diện các cơ quan Trung ương và Thành phố; các nhà khoa học, chuyên gia, đại diện các viện nghiên cứu, trường đại học và các doanh nhân.

Khu CNC Hòa Lạc được thành lập năm 1998, do Bộ Khoa học và công nghệ quản lý, được chuyển giao về Hà Nội năm 2023. Đây là khu CNC đầu tiên của cả nước, với sứ mệnh và mục tiêu trở thành trung tâm nghiên cứu phát triển và ứng dụng công nghệ cao cấp quốc gia - đầu tàu thúc đẩy kinh tế tri thức, đổi mới sáng tạo của thủ đô và cả nước. Qua hơn 25 năm hình thành phát triển, khu CNC Hòa Lạc đã thu hút hơn 109 dự án, với tổng vốn đăng ký khoảng 116 nghìn tỷ đồng, tương đương 5 tỷ USD. Nhiều tập đoàn lớn có mặt tại đây như: Viettel, FPT, Vingroup, VNPT, Nidec (Nhật Bản), Hanwha Aerospace (Hàn Quốc)… cùng các cơ sở nghiên cứu đào tạo lớn.

Theo ông Vũ Xuân Hùng - Trưởng ban Ban Quản lý Khu công nghệ cao và Khu Công nghiệp thành phố Hà Nội, mặc dù có những bước tiến nhất định, song Khu CNC Hòa Lạc vẫn được cho là phát triển chưa tương xứng với kỳ vọng. Vẫn còn nhiều "nút thắt" kìm hãm sự phát triển, đặc biệt về hạ tầng.

Trước tiên, là khó khăn về thể chế. Ông Vũ Xuân Hùng cho rằng, thể chế vẫn chưa thực sự có được cơ chế vượt trội, đủ sức để giải quyết tất cả các vấn đề liên quan mà Khu Công nghệ cao Hòa Lạc đang phải đối mặt.

Cùng với đó, hạ tầng xã hội rất thiếu, hạ tầng kỹ thuật và kết nối thì chưa được thuận tiện. Hạ tầng khoa học công nghệ chỉ có một số doanh nghiệp lớn đầu tư, đến nay mới có khoảng 80 phòng thí nghiệm trong Khu...

Về nhân lực chất lượng cao, hiện nay có khoảng 29.200 người làm việc và học tập tại khu. Và dự kiến theo kế hoạch đặt ra, đến năm 2030 có khoảng 99.000 người lưu trú thường xuyên và có khoảng 230.000 người làm việc và nghiên cứu học tập tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc. Trưởng ban Ban Quản lý Khu công nghệ cao và Khu Công nghiệp thành phố Hà Nội cho biết "nhân lực làm việc tại công nghệ cao hiện nay chủ yếu là hợp đồng ngắn hạn. Thiếu nhân lực và đặc biệt là thiếu đội ngũ chuyên gia dẫn dắt và định hướng đổi mới hóa".

Đặc biệt, nút thắt lớn nhất là làm sao hình thành được hệ sinh thái. "Quan trọng nhất là việc liên kết giữa trường, viện và doanh nghiệp, nhưng chưa tận dụng được sức mạnh lan tỏa và chưa hình thành được cái phòng thí nghiệm và các cái khu triển khai thử nghiệm chuyên sâu tại đây", ông Vũ Xuân Hùng thẳng thắn nhìn nhận.

Tại Hội thảo, ông Nguyễn Tử Quảng - CEO Tập đoàn BKAV cho rằng, Khu CNC Hòa Lạc được thành lập năm 1998 đến nay vẫn chưa đạt kỳ vọng bản chất vấn đề nằm ở cấu trúc nền tảng của hệ sinh thái công nghệ cao.

Theo ông Quảng, điều thường thấy khi đến thăm các mô hình thành công trên thế giới là những tòa nhà hiện đại, những tập đoàn hàng đầu. Nhưng "ánh hào quang" đó không phải điểm khởi đầu. Silicon Valley bắt đầu từ những gara nhỏ - nơi HP, Intel hay sau này Google hình thành; Trung Quan Thôn (Trung Quốc) khởi nguồn từ một nhà nghiên cứu đơn độc cố gắng lập công ty tư nhân đầu tiên của Trung Quốc…

"Dù bối cảnh khác nhau, các mô hình thành công đều hội tụ 4 yếu tố cốt lõi: Một "kiến trúc sư trưởng", người dấn thân, có tầm nhìn, kết nối trường đại học - doanh nghiệp - nhà nước; Một đại học kỹ thuật hàng đầu, làm trung tâm cung cấp nhân lực và tư duy công nghệ - như vai trò của Stanford, Berkeley hay Thanh Hoa; Doanh nghiệp dẫn dắt, trưởng thành từ môi trường đại học và sẵn sàng "tất tay" vì công nghệ; Quỹ đầu tư mạo hiểm, giúp hiện thực hóa các ý tưởng ở giai đoạn khởi đầu khó khăn nhất", ông Nguyễn Tử Quảng chia sẻ ý kiến.

Đối chiếu lại Khu CNC Hòa Lạc, ông Quảng cho rằng, nơi đây đang thiếu sự gắn kết bền chặt với một đại học kỹ thuật. Bên cạnh đó, Hòa Lạc cần được kết nối với khu Cầu Giấy - Trung tâm doanh nghiệp công nghệ của Hà Nội để hình thành một Smart City kiểu mẫu, tạo không gian sáng tạo liên tục, trước khi mở rộng ra toàn Thủ đô và cả nước. "Nếu xây đúng cách, với sự vào cuộc đồng bộ của hệ thống chính trị, tôi có niềm tin chắc chắn Hòa Lạc có thể trở thành Silicon Valley của Việt Nam", ông Quảng cho biết.

Bà Dương Kiều Oanh, Trưởng Ban Chuyển đổi số và Vận hành số, Công ty TNHH Phần mềm FPT (FPT Software) cho rằng, hơn mười năm FPT hiện diện tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc đã cho thấy rõ tiềm năng phát triển của khu vực này. Từ mốc hơn 1.500 nhân sự năm 2013, FPT Software hiện đã có gần 6.000 người làm việc tại ba cơ sở tại Hòa Lạc, khẳng định đây là môi trường hoàn toàn có khả năng thu hút doanh nghiệp và lao động công nghệ cao khi có chính sách phù hợp và sự đầu tư đúng hướng.

Theo bà Oanh, yếu tố quyết định thành công vẫn là con người. Do đó, nhu cầu cấp thiết phải hoàn thiện cơ chế ưu đãi dành cho nhân lực công nghệ cao. Hiện định nghĩa "chuyên gia", "cán bộ công nghệ cao" còn quá hẹp, khiến các chính sách như giảm thuế hay hỗ trợ thu nhập khó triển khai trong thực tế. "Tôi đề xuất cần xây dựng chính sách vay vốn, ưu đãi lãi suất cho nhóm lao động trẻ, phần lớn dưới 35 tuổi nhằm tạo điều kiện an cư để họ yên tâm lập nghiệp ở Hòa Lạc. Nếu có hạ tầng nhà ở tốt, trường học ổn định, đương nhiên sẽ dễ dàng để quy tụ về đây", bà Oanh nêu ý kiến.

Về đổi mới sáng tạo, bà cho rằng Nhà nước cần công nhận chi phí R&D là chi phí hợp lệ để các nhóm nghiên cứu có thể thử nghiệm, chấp nhận rủi ro mà không bị ràng buộc bởi quy trình tài chính. Quan trọng hơn, cần tạo ra các "bài toán lớn" và các cộng đồng học thuật công nghệ đủ mạnh để thu hút nhân tài trong và ngoài nước. Khi đó, Hòa Lạc mới thực sự trở thành điểm đến của nguồn nhân lực chất lượng cao và trung tâm đổi mới sáng tạo của quốc gia.

Góp ý và trao đổi tại Hội thảo, ông Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ nhìn nhận những hạn chế kéo dài nhiều năm của Khu công nghệ cao Hòa Lạc xuất phát chủ yếu từ việc hệ sinh thái công nghệ chưa đầy đủ, đặc biệt là thiếu vắng trụ cột về đầu tư mạo hiểm - yếu tố quyết định của mọi mô hình thung lũng công nghệ trên thế giới. Mặc dù Luật Công nghệ cao năm 2008 đã đề cập đến quỹ đầu tư mạo hiểm nhưng suốt gần 20 năm, Việt Nam vẫn chưa hình thành được hệ thống quỹ đúng nghĩa.

Theo ông Quân, nếu không có đầu tư mạo hiểm thì không thể hình thành doanh nghiệp công nghệ quy mô lớn hay các sản phẩm đột phá. Ông ghi nhận tín hiệu tích cực khi Nghị quyết 57 và Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo mới đã lần đầu tiên đưa đầu tư mạo hiểm vào khuôn khổ pháp lý, cùng với Nghị định 24 tạo nền tảng ban đầu để các quỹ vận hành.

Ông đánh giá cao việc Hà Nội thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm của Thành phố và kỳ vọng Hòa Lạc sẽ trở thành nơi thu hút các quỹ quốc gia, địa phương và nước ngoài hoạt động trực tiếp. "Không có quỹ đầu tư mạo hiểm, Hòa Lạc sẽ rất khó vươn tới mô hình một đô thị khoa học thực sự", ông Quân nhấn mạnh.

Phát biểu tại Hội thảo, thay mặt lãnh đạo Thành phố, Phó Chủ tịch UBND Thành phố Trương Việt Dũng trân trọng cảm ơn các ý kiến tâm huyết, trí tuệ, thể hiện sự quan tâm, đồng hành của cộng đồng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đối với sự phát triển của Khu Công nghệ cao Hòa Lạc - một trong những không gian đổi mới sáng tạo trọng điểm của Thủ đô trong giai đoạn tới.

Phó Chủ tịch UBND Thành phố cho biết, thành phố Hà Nội xác định phát triển Khu CNC Hòa Lạc không chỉ là đầu tư một khu công nghệ, mà là hiện thực hóa khát vọng xây dựng một "Thành phố Khoa học và Đổi mới sáng tạo" của Thủ đô - nơi hội tụ chất xám, công nghệ lõi và các mô hình kinh tế tri thức tiên tiến; hướng tới xây dựng Hòa Lạc trở thành "trái tim đổi mới sáng tạo" của Hà Nội, kết nối chặt chẽ các mắt xích nghiên cứu - phát triển (R&D), sản xuất, khởi nghiệp và thương mại hóa công nghệ.

Để hiện thực hóa tầm nhìn đó, Thành phố đã triển khai đồng bộ các giải pháp như tái cấu trúc không gian sáng tạo; thu hút đầu tư có chọn lọc, hướng vào công nghệ lõi; đột phá thể chế, xây dựng "hạ tầng mềm" cho đổi mới sáng tạo; phát triển đồng bộ hạ tầng giao thông, số và hạ tầng đô thị thông minh, thúc đẩy liên kết "ba nhà" và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo… Những định hướng chiến lược nêu trên cho thấy một tầm nhìn tổng thể về tương lai của Hòa Lạc: không chỉ là một khu công nghiệp công nghệ cao đơn thuần, mà là một đô thị khoa học - công nghệ thông minh, là trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu của quốc gia và khu vực, trở thành hạt nhân lan tỏa phát triển kinh tế tri thức cho cả Vùng Thủ đô Hà Nội.

Đồng chí Trương Việt Dũng nhấn mạnh, Hà Nội cam kết dành nguồn lực mạnh mẽ và quyết tâm chính trị cao nhất để phát triển Khu Công nghệ cao Hòa Lạc. Năm 2026, Hà Nội bố trí tới 4% tổng chi ngân sách (khoảng 9.000 tỷ đồng/năm) cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số - đặt ra mục tiêu giải ngân 100% cho các nhiệm vụ được phê duyệt.

Với những định hướng rõ ràng, giải pháp quyết liệt và nguồn lực vượt trội, Khu CNC Hòa Lạc đang đứng trước cơ hội phát triển mang tính bước ngoặt. "Hơn bao giờ hết, chúng ta có sự ủng hộ từ Trung ương qua khung pháp lý mới, có sự quyết tâm của Chính quyền Thành phố, và đặc biệt là sự đồng lòng hưởng ứng của cộng đồng doanh nghiệp, viện trường, đội ngũ chuyên gia và người dân. Khát vọng biến Hòa Lạc thành "Thung lũng Silicon của Việt Nam" đang được hiện thực hóa bằng những bước đi cụ thể, vững chắc" - đồng chí Trương Việt Dũng chia sẻ.